၃.၃.၃

တိုင်သရင်သသာသနဟင့် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ လူနည်သစုမျာသ​အတလက် လူ့အခလင့်အရေသဥပဒေမျာသ

အကဌိုလေ့လာချက်

တိုင်သရင်သသာသနဟင့် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသသည် မည်သည့် အထူသအခလင့်အရေသမျာသကို လိုအပ်မည်နည်သ။

ပိုမိုယေဘုယျဆန်သော သဘောတူစာချုပ်မျာသနဟင့် အလလန်ရက်စက်ကဌမ်သကဌုတ်သော ရာဇဝတ်မဟုမျာသကို တာသမဌစ်သော သဘောတူစာချုပ်မျာသအပဌင် တိုင်သရင်သသာသမျာသ၊ ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ လူနည်သစုမျာသနဟင့် ဆက်နလယ်သည့် သဘောတူစာချုပ်မျာသလည်သ ရဟိပါသည်။ အဆိုပါ သဘောတူစာချုပ်မျာသကိုလည်သကောင်သ၊ အရေသပါသည့် အပိုဒ်အချို့ကိုလည်သကောင်သ အောက်တလင်ဖော်ပဌထာသပါသည်။

လူမျိုသအပေါ်အခဌေခံ၍ ခလဲခဌာသဆက်ဆံမဟုအမျိုသမျိုသကို တိုက်ဖျက်ရေသ အပဌည်ပဌည်ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် (ICERD-1965)

UNGA သည် ICERD ကို ၁၉၆၅ ခုနဟစ်တလင် အတည်ပဌုလက်ခံကျင့်သုံသခဲ့ပဌီသ ယင်သသည် ၁၉၆၉ ခုနဟစ်တလင် အသက်ဝင်လာခဲ့ပါသည်။ မဌန်မာနိုင်ငံသည် ICERD တလင် လက်မဟတ်ရေသထိုသခဌင်သ သို့မဟုတ် အတည်ပဌုလက်မဟတ်ရေသထိုသခဌင်သ သို့မဟုတ် သဘောတူလက်ခံခဌင်သ မရဟိပါ။ ထို့ကဌောင့် မဌန်မာနိုင်ငံအတလင်သ၌ ကစာချုပ်အာသ ဥပဒေအရ စည်သနဟောင်မဟုရဟိရန် မလိုပေ။ ကစာချုပ်တလင်ပါဝင်သော တိုင်သရင်သသာသနဟင့် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ လူနည်သစုမျာသနဟင့် သက်ဆိုင်သည့် လူ့အခလင့်အရေသအချို့မဟာ -

  • အပိုဒ် ၃ - သီသသန့်ခလဲခဌာသမဟုနဟင့် လူမျိုသရေသခလဲခဌာသမဟုတို့မဟ အကာအကလယ်ပေသရန်။
  • အပိုဒ် ၄ - ဝါဒဖဌန့်ခဌင်သ၊ သလေသထိုသလဟုံ့ဆော်ခဌင်သနဟင့် အခဌာသဆက်စပ်နေသော အကဌမ်သဖက်မဟုမျာသမဟ အကာအကလယ်ပေသရန်။
  • အပိုဒ် ၅ - အခလင့်အရေသ အမျိုသအစာသအာသလုံသကို တန်သတူခံစာသပိုင်ခလင့်။

လလတ်လပ်သော နိုင်ငံမျာသရဟိ ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသနဟင့် တောင်တန်သဒေသနေ လူမျိုသမျာသဆိုင်ရာ ILO သဘောတူညီချက်အမဟတ် ၁၆၉ (အပဌည်ပဌည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမာသရေသရာအဖလဲ့ (ILO) သဘောတူညီချက် ၁၆၉ - ၁၉၈၉)

ILO သည် ILO သဘောတူညီချက်အမဟတ် ၁၆၉ ကို ၁၉၈၉ ခုနဟစ်တလင် အတည်ပဌုလက်ခံကျင့်သုံသခဲ့သည်။ ယင်သကို ILO ၏ ၁၉၅၇ ခုနဟစ်တလင် ပဌဌာန်သခဲ့သော ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသနဟင့် တောင်တန်သဒေသနေ လူညသရေမျာသဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်အာသ အစာသထိုသပဌဌာန်သခဲ့ပါသည်။ မဌန်မာနိုင်ငံသည် ILO သဘောတူညီချက်အမဟတ် ၁၆၉ တလင် လက်မဟတ်ရေသထိုသခဌင်သ သို့မဟုတ် အတည်ပဌုလက်မဟတ်ရေသထိုသခဌင်သ သို့မဟုတ် လက်ခံသဘောတူခဌင်သမရဟိပါ။ ထို့ကဌောင့် မဌန်မာနိုင်ငံအတလင်သ၌ ကစာချုပ်အာသ ဥပဒေကဌောင်သအရ တရာသဝင်တာဝန်ခံရန် မလိုပေ။ ILO သဘောတူညီချက်အမဟတ် ၁၆၉ တလင် ပါဝင်သော အခလင့်အရေသအာသလုံသသည် ဌာနေအုပ်စုမျာသနဟင့် သက်ဆိုင်ပါသည်။ ကသဘောတူစာချုပ်တလင် ပါဝင်သော လူ့အခလင့်အရေသအချို့မဟာ -

  • အပိုဒ် ၇ - ဖလံ့ဖဌိုသမဟု အစီအစဉ်မျာသအတလက် ကိုယ်ပိုင်ညသစာသပေသချက်မျာသကို ဆုံသဖဌတ်ပိုင်ခလင့်နဟင့် အကျိုသသက်ရောက်မဟု စိစစ်အကဲဖဌတ်ခဌင်သကို ပဌုလုပ်ပဌီသမဟသာ စတင်နိုင်မည့် အဆိုပါ အစီအစဉ်မျာသ၏ လုပ်ငန်သစဉ်အဆင့်တိုင်သတလင် ပါဝင်လဟုပ်ရဟာသပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၈ နဟင့် ၉ - မိမိကိုယ်ပိုင် ရိုသရာယဉ်ကျေသမဟုဥပဒေမျာသနဟင့် နိုင်ငံတော်အသိအမဟတ်ပဌု တရာသစီရင်ရေသစနစ်မျာသ ထာသရဟိပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၁၃ မဟ ၁၉ - မဌေယာမျာသနဟင့် သဘာ၀အရင်သအမဌစ်မျာသအာသ ပိုင်ဆိုင်ခလင့်၊ အသုံသပဌုခလင့်၊ စီမံခန့်ခလဲပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၀ - လုပ်ငန်သခလင်တလင်သ လုံခဌုံမဟုခံစာသခလင့်နဟင့် တန်သတူညီမျဟစလာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၁ နဟင့် ၂၂ - အသက်မလေသဝမ်သကျောင်သနဟင့် အထူသသင်တန်သပေသ အစီအစဉ်မျာသ တက်ရောက်ပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၃ - လက်မဟုပညာ၊ အမဲလိုက်ခဌင်သနဟင့် ငါသဖမ်သခဌင်သမျာသအပါအဝင် ဒေသတလင်သရဟိ စက်မဟုလုပ်ငန်သမျာသကို အကာအကလယ်ပေသရန်။
  • အပိုဒ် ၂၅ - ကျန်သမာရေသစောင့်ရဟောက်မဟု ရယူပိုင်ခလင့်။ အထူသသဖဌင့် ရပ်ရလာအခဌေပဌုနဟင့် ရိုသရာကျန်သမာရေသ စောင့်ရဟောက်မဟုမျာသအာသ အာသပေသမဌဟင့်တင်ပဌီသ ဒေသတလင်သ ကျန်သမာရေသ စောင့်ရဟောက်ရေသဝန်ထမ်သမျာသ ခန့်ထာသရေသ။
  • အပိုဒ် ၂၇ - အာသလုံသအကျုံသဝင် ပညာရေသနဟင့် ကိုယ်ပိုင်ပညာရေသစနစ်မျာသ ရရဟိပိုင်ဆိုင်နိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၈ - မိမိတို့၏ ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ ဘာသာစကာသနဟင့် တရာသဝင် ရုံသသုံသဘာသာစကာသကို လေ့လာသင်ယူပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၃၁ - ပညာရေသဆိုင်ရာ သင်ထောက်ကူမျာသတလင် မျဟတသော၊ တိကျသော၊ ဗဟုသုတပေသသော ဖော်ပဌချက်မျာသကို ရပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၃၂ - အုပ်စုဝင်မျာသအချင်သချင်သသာမက အခဌာသအုပ်စုဝင်မျာသနဟင့်ပါ နိုင်ငံဖဌတ်ကျော် အပဌန်အလဟန် ဆက်ဆံခလင့်။

 

ကုလသမဂ္ဂ၏ နိုင်ငံသာသ၊ တိုင်သရင်သသာသ၊ ကိုသကလယ်ယုံကဌည်မဟု၊ ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ လူနည်သစုမျာသအတလင်သရဟိ ပုဂ္ဂိုလ်မျာသ၏ အခလင့်အရေသဆိုင်ရာ ကဌေညာစာတမ်သ (UNDM – 1992)

UNDM ကို မဲပေသစနစ်အသုံသမပဌုဘဲ ချမဟတ်သော ဆုံသဖဌတ်ချက်မဟတစ်ဆင့် ၁၉၉၂ ခုနဟစ်တလင် UNGA က အတည်ပဌု လက်ခံကျင့်သုံသခဲ့ပါသည်။ ယင်သမဟာ မဌန်မာနိုင်ငံအတလင်သ၌ ကဌေညာစာတမ်သတစ်ခုအဖဌစ် ဥပဒေအရ စည်သနဟောင်ထာသခဌင်သ မရဟိပါ။ ကကဌေညာစာတမ်သတလင် ပါဝင်သော တိုင်သရင်သသာသနဟင့် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ လူနည်သစုမျာသအတလက် လူ့အခလင့်အရေသ ဥပဒေမျာသမဟာ -

  • အပိုဒ် ၁ - တိုင်သရင်သသာသ၊ ယဉ်ကျေသမဟု၊ ကိုသကလယ်ယုံကဌည်မဟုနဟင့် ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ ဝိသေသလက္ခဏာမျာသအာသ အကာအကလယ်ပေသပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂ - တိုင်သရင်သသာသ၊ ကိုသကလယ်ယုံကဌည်မဟု၊ ဘာသာဗေဒအာသဖဌင့် ကလဲပဌာသသော လူနည်သစုအနေဖဌင့် နေ့စဉ်လူမဟုဘ၀တလင် ပါဝင်လဟုပ်ရဟာသရာ၊ မိမိတို့၏ လူနည်သစုမျာသနဟင့် မိမိတို့နေထိုင်သည့် နေရာဒေသမျာသနဟင့် စပ်လျဉ်သ၍ ဆုံသဖဌတ်ချက်ချရမည့် ကိစ္စရပ်မျာသတလင် ပါဝင်ဆောင်ရလက်ရာတို့တလင် မိမိတို့ ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေသမဟု၌ မလေ့လျော်ပိုင်ခလင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ကိုသကလယ်ယုံကဌည်မဟုနဟင့်အညီ ကျင့်သုံသပိုင်ခလင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ဘာသာစကာသဖဌင့် အသုံသပဌုပိုင်ခလင့်နဟင့် လလတ်လပ်စလာ အသင်သအဖလဲ့ ဖလဲ့စည်သပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၄ - ဥပဒေရဟေ့မဟောက်၌ တန်သတူအခလင့်အရေသရရဟိပိုင်ခလင့်၊ မိခင်ဘာသာစကာသကို သင်ယူပိုင်ခလင့်၊ လူနည်သစုမျာသ၏ အတလေ့အကဌုံမျာသနဟင့် ရဟုထောင့်မျာသကို သင်ကဌာသရန် လုံလောက်သော အခလင့်အလမ်သမျာသ ရပိုင်ခလင့်နဟင့် စီသပလာသရေသဖလံ့ဖဌိုသတိုသတက်မဟုတလင် ပါဝင်ပိုင်ခလင့်။

ကုလသမဂ္ဂ၏ ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသ အခလင့်အရေသဆိုင်ရာ ကဌေညာစာတမ်သ (UNDRIP-2007)

UNGA သည် UNDRIP ကို ၂၀၀၇ ခုနဟစ်တလင် အတည်ပဌု လက်ခံကျင့်သုံသခဲ့ပါသည်။ မဌန်မာနိုင်ငံသည် ကကဌေညာစာတမ်သကို အတည်ပဌုလက်ခံကျင့်သုံသရန် မဲပေသခဲ့သော်လည်သ ယင်သအာသ ဥပဒေအရ တရာသဝင် တာဝန်ခံရန် မလိုပေ။ UNDRIP တလင် ပါဝင်သော အခလင့်အရေသအာသလုံသသည် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသနဟင့် သက်ဆိုင်ပါသည်။ ကကဌေညာစာတမ်သတလင်ပါဝင်သော လူ့အခလင့်အရေသအချို့မဟာ -

  • အပိုဒ် ၁ - ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသ၏ ခလဲခဌာသဆက်ဆံခံရခဌင်သမဟ ကင်သလလတ်ပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၃ နဟင့် ၄ - ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသအတလင်သနဟင့် ဒေသတလင်သ အရေသကိစ္စမျာသတလင် ကိုယ်ပိုင်ပဌဌာန်သပိုင်ခလင့်နဟင့် ကိုယ်ပိုင်အစိုသရစနစ်ထူထောင်ပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၅၊ ၁၈၊ ၂၀၊ ၂၃၊ ၃၂၊ ၃၃ နဟင့် ၃၄ - ကိုယ်ပိုင်အဖလဲ့အစည်သ တည်ထောင်ပိုင်ခလင့်နဟင့် ဖလံ့ဖဌိုသတိုသတက်ရေသ အစီအစဉ်မျာသ၊ မိမိတို့အုပ်စုနဟင့် ဆက်နလယ်သော အခဌာသကိစ္စရပ်မျာသ အပါအဝင် ဆုံသဖဌတ်ချက် ချမဟတ်ခဌင်သဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်မျာသတလင် ပါဝင်ဆောင်ရလက်ပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၇ - ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ အုပ်စုမျာသ၏ အုပ်စုဝင်မျာသသည် ဘ၀အခဌေအနေ၊ ရုပ်ပိုင်သဆိုင်ရာ၊ စိတ်ပိုင်သဆိုင်ရာ တည်တံ့ခိုင်မဌဲမဟု၊ လလတ်လပ်မဟုနဟင့် လုံခဌုံရေသတို့နဟင့် ပတ်သက်ပဌီသ တစ်ညသချင်သအလိုက် အခလင့်အရေသမျာသ ရရဟိပိုင်ခလင့်ရဟိသည်။ ထို့အပဌင် ၎င်သတို့တလင် လလတ်လပ်စလာ၊ ငဌိမ်သချမ်သစလာ၊ လုံခဌုံစလာ နေထိုင်နိုင်ရန် အုပ်စုအခလင့်အရေသမျာသရဟိသကဲ့သို့ ၎င်သတို့အာသ လူမျိုသတုံသသတ်ဖဌတ်မဟုမဟလည်သ အကာအကလယ်ပေသခံရပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၈ နဟင့် ၁၀ - ယဉ်ကျေသမဟုပိုင်သဆိုင်ရာ အတင်သအဓမ္မ သလတ်သလင်သခဌင်သနဟင့် ဖိအာသပေသ နေရာပဌောင်သရလဟေ့ခိုင်သခဌင်သမဟ လလတ်မဌောက်ပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၁၁၊ ၁၂ နဟင့် ၁၃ - ယဉ်ကျေသမဟုဆိုင်ရာ ရိုသရာနဟင့် ဓလေ့ထုံသတမ်သမျာသအာသ လလတ်လပ်စလာ ကျင့်သုံသ၊ ပျိုသထောင်၊ သလန်သင်၊ လက်ဆင့်ကမ်သပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၁၆ - ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသတလင် မိမိတို့ကိုယ်ပိုင် ဘာသာစကာသမျာသဖဌင့် ဖော်ပဌသော မီဒီယာမျာသ ထူထောင်ပိုင်ခလင့်နဟင့် နိုင်ငံ့မီဒီယာတလင်လည်သ ၎င်သတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ဓလေ့မျာသကို တိကျစလာဖော်ပဌပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၄ - ရိုသရာဆေသဝါသနဟင့် ကျန်သမာရေသ အလေ့အထမျာသကို အသုံသပဌုပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၂၅ မဟ ၂၉ - မဌေယာမျာသနဟင့် သဘာ၀အရင်သအမဌစ်မျာသအာသ ပိုင်ဆိုင်ခလင့်၊ အသုံသပဌုခလင့်နဟင့် စီမံခန့်ခလဲပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၃၀ - ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသနေထိုင်ရာ နေရာဒေသမျာသတလင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ လဟုပ်ရဟာသမဟုမျာသကို ကန့်သတ်တာသမဌစ်ခဌင်သ။
  • အပိုဒ် ၃၁ - မိရိုသဖလာ အသိပညာနဟင့်စပ်လျဉ်သသည့် ဉာဏပစ္စည်သ မူပိုင်ခလင့်။
  • အပိုဒ် ၃၆ - အုပ်စုဝင်အချင်သချင်သသာမက အခဌာသအုပ်စုဝင်မျာသနဟင့် နယ်စပ်ဖဌတ်ကျော် အပဌန်အလဟန်ဆက်ဆံခလင့်။

ပဌန်လည်သုံသသပ်ချက်/ ဆလေသနလေသချက်

ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမျာသသည် ဌာနေတိုင်သရင်သသာသမဟုတ်ဟု ယူဆခံရသော တိုင်သရင်သသာသ လူနည်သစုမျာသထက် အခလင့်အရေသပိုရနိုင်ပါသည်။ ကသို့ယူဆခဌင်သကဌောင့် မည်သို့သော အကျိုသဆက်မျာသ ရဟိနိုင်သနည်သ။


သင်တန်သဆရာမဟတ်စုမျာသ

နယ်မဌေတစ်ခုတလင် မည်သည့်အုပ်စုမျာသကို 'ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ' အဖဌစ် သတ်မဟတ်ပဌီသ မည်သည့်အုပ်စုကို မသတ်မဟတ်ကဌောင်သ ဖော်ပဌရန် ခဲယဉ်သနိုင်ပါသည်။ ကအခက်အခဲသည် 'ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ' မဟုတ်ဘဲ 'တိုင်သရင်သသာသ' အဖဌစ်သာ သတ်မဟတ်ခံရသော အုပ်စုမျာသအတလက် အမဟန်တကယ် အကျိုသဆက်မျာသရဟိသည့် ထင်တိုင်သကဌဲ အမျိုသအစာသသတ်မဟတ်ခဌင်သမျာသ ဖဌစ်စေသည်။ ဥပမာအာသဖဌင့် သူတို့သည် 'ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ' အဖဌစ် သတ်မဟတ်ထာသသော အုပ်စုမျာသကဲ့သို့ ကာကလယ်မဟုနဟင့် အခလင့်အရေသမျာသ မရရဟိနိုင်ကဌပါ။ သူတို့သည် နိုင်ငံအတလင်သ သို့မဟုတ် သူတို့နေထိုင်ရာ နယ်မဌေအတလင်သ နိုင်ငံရေသတလင် ပါဝင်လဟုပ်ရဟာသခဌင်သနဟင့် စပ်လျဉ်သသော အခလင့်အရေသမျာသကို မရဟိနိုင်ကဌပါ။ သူတို့သည် တရာသဝင်နိုင်ငံသာသဖဌစ်မဟုကို ငဌင်သဆိုခံရနိုင်ခဌေ ရဟိနိုင်ပါသည်။ ဥပမာအာသဖဌင့် 'ဌာနေတိုင်သရင်သသာသ' နဟင့် 'တိုင်သရင်သသာသ' အုပ်စုမျာသအကဌာသ ကလာခဌာသမဟုအရ ဖဌစ်လာနိုင်သော အကျိုသဆက်မျာသအပေါ် ဆလေသနလေသချက်ကို ပိုမိုသိရဟိလိုပါက Kymlicka 2007, Ferguson 2015  နဟင့် Cheesman 2017တို့ကို ကဌည့်ရဟုပါ။

 

မဌန်မာ့ရေသရာ -

သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်


ဌာနေကရင်တိုင်သရင်သသာသ လူမဟုအသိုက်အဝန်သမျာသ၊ သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ် ကော်မတီနဟင့် ကရင်သဘာ၀ပတ်ဝန်သကျင်နဟင့် လူမဟုရေသဆိုင်ရာလဟုပ်ရဟာသမဟုကလန်ရက် (KESAN) တို့သည် ၂၀၁၈ ခုနဟစ် အဆုံသပိုင်သတလင် သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်ကို ကရင်ပဌည်နယ်၊ (ဖာပလန်) မူတရောခရိုင်တလင် တရာသဝင်ဖလင့်လဟစ်ခဲ့သည်။

ယခုကဲ့သို့ ဥယျာဉ်ဖလင့်လဟစ်နိုင်ခဲ့ခဌင်သမဟာ အခဌေခံလူထုစည်သရုံသမဟုမျာသ၊ လဟုပ်ရဟာသမဟုနဟင့် ကမ်ပိန်သတို့ကို ဆယ်စုနဟစ်မျာသစလာ ဖဌစ်ပါသည်။ ကဥယျာဉ်ပိုင်နက်သည် အာရဟ-ပစိဖိတ်ဒေသတလင် ဇီ၀ကလဲပဌာသစုံလင်မဟု အမျာသဆုံသရဟိသောနေရာဖဌစ်သည့် သံလလင်မဌစ်ဝဟမ်သ၏ ၅,၄၈၅ စတုရန်သ ကီလိုမီတာအထိ အကျုံသဝင်ပါသည်။ ယင်သတလင် ရလာပေါင်သ ၃၄၀ ကျော်၊ ကော (Kaw)(ရိုသရာဌာနေဒေသခံတို့၏ မဌေမျာသ) ၁၃၉ ခု၊ ရပ်ရလာပိုင်သစ်တော ၂၇ ခု၊ သစ်တောကဌိုသဝိုင်သ ၄ ခုနဟင့် တောရိုင်သတိရစ္ဆာန်ဘေသမဲ့တော သုံသခုတို့ပါဝင်သည်။ ဥယျာဉ်၏ ရည်မဟန်သချက်မဟာ ဘိုသဘလာသပိုင်မဌေမျာသနဟင့် ပဌည်တလင်သဇီ၀မျိုသစုံမျိုသကလဲမျာသကို ထိန်သသိမ်သစောင့်ရဟောက်ရန်နဟင့် ၎င်သတို့အာသ စစ်ဘေသ၊ သယံဇာတ ခိုသထုတ်ယူခဌင်သနဟင့် အခဌာသသော အကဌီသစာသစီမံကိန်သလုပ်ငန်သမျာသမဟ ဖဌစ်ပေါ်လာသော ထိခိုက်နိုင်ခဌေမျာသမဟ အကာအကလယ်ပေသရန် ဖဌစ်ပါသည်။

KESAN ၏ ပဌောကဌာသချက်အရ ကမ္ဘာတစ်ဝန်သတလင် ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်ပေါင်သ ၁၈၀ ကျော် ရဟိပါသည်။ ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်မျာသသည် အမျိုသသာသဥယျာဉ်မျာသနဟင့် ကလဲပဌာသကဌသည်။ အဘယ်ကဌောင့်ဆိုသော် ၎င်သတို့သည် ရပ်ရလာကို ပိုမိုအလေသပေသပဌီသ ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်မျာသမဟတစ်ဆင့် ပဌည်တလင်သယဉ်ကျေသမဟု အမလေအနဟစ်မျာသနဟင့် ထိခိုက်ပျက်စီသလလယ်သည့် ဂေဟစနစ်ကို ကာကလယ်ခဌင်သအာသ ညသတည်သောကဌောင့် ဖဌစ်ပါသည်။

''ဒီနယ်မဌေအတလင်သ ငဌိမ်သချမ်သရေသ၊ လလတ်လပ်ရေသ၊ လုံခဌုံရေသတို့ကို သယ်ဆောင်လာပေသဖို့ ရည်ရလယ်ချက်နဲ့ သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ် ရဟေ့ပဌေသလုပ်ဆောင်ချက်တလေကို လုပ်ဆောင်တာဖဌစ်ပါတယ်'' ဟု (ဖာပလန်) မူတရော ခရိုင်၏ ဥက္ကဌဖဌစ်သည့် ဖဒို Ten Der က အဆိုပဌုချက်တစ်ခုတလင် ပဌောကဌာသခဲ့သည်။ ''ဒီမဌေဟာ မူတရော ဌာနေကရင်လူမျိုသတို့ရဲ့ မဌေဖဌစ်တယ်။ ကျလန်တော်တို့ရဲ့ ရဟိပဌီသသာသ ဘိုသဘလာသပိုင်မဌေတလေ၊ သဘာ၀ပတ်ဝန်သကျင်နဟင့် ယဉ်ကျေသမဟုကို ထိန်သသိမ်သကာကလယ်ဖို့အတလက် သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ် ရဟေ့ပဌေသခဌေလဟမ်သကို စတင်ခဲ့တာဖဌစ်တယ်။''

၂၀၂၀ ခုနဟစ်တလင် သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်သည် ကုလသမဂ္ဂ ဖလံ့ဖဌိုသမဟုအစီအစဉ် (UNDP) မဟ ပေသအပ်ချီသမဌဟင့်သော အီကလေတာဆုကို ရရဟိခဲ့သည်။ အဆိုပါဆုသည် ဇီ၀မျိုသကလဲမျာသကို ထိန်သသိမ်သစောင့်ရဟောက်ခဌင်သနဟင့် ရေရဟည်တည်တံ့အောင် အသုံသပဌုခဌင်သတို့မဟတစ်ဆင့် ဆင်သရဲနလမ်သပါသမဟုကို လျဟော့ချသည့် ထူသချလန်သော လူမဟုအသိုက်အဝန်သ အာသထုတ်မဟုမျာသကို အသိအမဟတ်ပဌုပေသအပ်ခဌင်သဖဌစ်သည်။
 

ပဌန်လည်သုံသသပ်ချက်/ဆလေသနလေသချက်

မဌန်မာနိုင်ငံအစိုသရသည် သံလလင်ငဌိမ်သချမ်သရေသဥယျာဉ်ကို တရာသဝင်ဥယျာဉ်တစ်ခုအဖဌစ် အသိအမဟတ် မပဌုသေသပါ။ သင်သည် ကဥယျာဉ်ကော်မတီ၏ အဖလဲ့ဝင်တစ်ညသဖဌစ်သည်ဟု မဌင်ယောင်ကဌည့်ပါ။ သင့်အနေဖဌင့် အစိုသရအာသ ဥယျာဉ်ကို အသိအမဟတ်ပဌုရန် မည်သို့ ဖျောင်သဖျပဌောဆိုမည်နည်သ။


သင်တန်သဆရာမဟတ်စုမျာသ

ကသည်ကို သရုပ်ဆောင်သင်ကဌာသသင်ယူခဌင်သ (roleplay) လုပ်ငန်သစဥ်တစ်ခုအဖဌစ် ဆောင်ရလက်နိုင်ပါသည်။

အမျိုသသာသရေသဝါဒီ

လဟုပ်ရဟာသသလာသလာနိုင်မဟု

အမလေအနဟစ်

ကိုလိုနီဝါဒ