၄.၁

မဌန်မာနိုင်ငံ၏ တရာသစီရင်ရေသ ဥပဒေမျာသနဟင့် လူနည်သစု အခလင့်အရေသမျာသ

၄.၁.၁

မဌန်မာနိုင်ငံ၏ တရာသစီရင်ရေသ


အကဌိုလေ့လာချက်

၁။  ‘တရာသစီရင်ရေသ’ ဆိုသည်မဟာ အဘယ်နည်သ။ အဓိပ္ပာယ်ဖလင့်ဆိုချက်တစ်ခုကို ရေသပါ။

၂။  တရာသစီရင်ရေသ၏ တာဝန်မျာသမဟာ အဘယ်နည်သ။ တရာသစီရင်ရေသသည် အဆိုပါ တာဝန်မျာသကို မည်သို့ ဖဌည့်ဆည်သပေသသနည်သ။ ၎င်သတို့အာသ စာရင်သပဌုစုပါ။

 

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ တရာသစီရင်ရေသသည် ဥပဒေမျာသအာသ အဓိပ္ပာယ်ဖလင့်ဆိုရန်နဟင့် အာဏာတည်စေရန် တာဝန်ရဟိပါသည်။ တရာသစီရင်ရေသတလင် တရာသရုံသအဆင့်အမျိုသမျိုသပါဝင်သည်။ ပဌည်တလင်သပဌည်ပ ဥပဒေနဟင့် စံသတ်မဟတ်ချက်ပေါင်သစုံ ဖတ်ရဟုလေ့လာထာသခဌင်သကို အခဌေခံပဌီသ ဥပဒေရေသရာအမဟုမျာသတလင် ချမဟတ်လိုက်သော တရာသရုံသဆုံသဖဌတ်ချက်မျာသမဟတစ်ဆင့် ဥပဒေကို အနက်အဓိပ္ပာယ်ဖလင့်ဆိုနိုင်သည်။ ကတရာသရုံသဆိုင်ရာအမဟုမျာသအပေါ် အဆိုပါ တရာသရုံသမျာသ၏ ဆုံသဖဌတ်ချက်မျာသသည် အနာဂတ်တလင် တရာသရုံသဆိုင်ရာအမဟုမျာသအာသ ဖဌေရဟင်သပုံကို လမ်သညလဟန်ပေသနိုင်သည်။ ရာဇဝတ်မဟုဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသသည် အပဌစ်ရဟိမရဟိကို သတ်မဟတ်ဆုံသဖဌတ်ခဌင်သ၊ တရာသရုံသအမဟုမျာသတလင် တင်သလင်သလာသည့် သက်သေအထောက်အထာသမျာသအရ အမိန့်ချမဟတ်ခဌင်သတို့ကို ဆောင်ရလက်ခဌင်သအာသဖဌင့် ဥပဒေမျာသကို အသက်ဝင်စေသည်။

အကယ်၍ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ညသသည် အဆင့်နိမ့်တရာသရုံသမဟ ချမဟတ်လိုက်သည့် ဆုံသဖဌတ်ချက်သည် မဟာသယလင်သသည်ဟု ယူဆပါက အဆိုပါတရာသရုံသထက် အဆင့်ပိုမဌင့်သော တရာသရုံသသို့ အယူခံဝင်နိုင်ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မဟာ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ အမဟုကို အဆင့်မဌင့်တရာသရုံသတလင် ထပ်မံတရာသစီရင်နိုင်ပဌီသ ဆုံသဖဌတ်ချက်အသစ်တစ်ရပ်ကို ချမဟတ်နိုင်သည်။ အဆင့်နိမ့် တရာသရုံသမျာသသည် နိုင်ငံရေသ ဖိအာသမျာသ သို့မဟုတ် အကျင့်ပျက်ခဌစာသမဟုမျာသကို ခုခံနိုင်စလမ်သနည်သသည်ဖဌစ်ရာ အယူခံဝင်နိုင်ခလင့်မဟာ အရေသကဌီသလဟသည်။ ကနည်သဖဌင့် တရာသသူကဌီသမျာသ၏ သမာသမတ်ကျမဟုကို မဟတ်ကျောက်တင်စစ်ဆေသနိုင်ပဌီသ အမဟာသအယလင်သမျာသ ရဟိခဲ့သော် အမဟန်ပဌန်ပဌင်နိုင်မည့် အခလင့်အလမ်သတစ်ရပ်ရမည်ဖဌစ်သည်။

မဌန်မာနိုင်ငံတလင် တရာသရုံသအဆင့်သုံသဆင့် ရဟိပါသည် -

  1. မဌို့နယ်တရာသရုံသမျာသ သို့မဟုတ် ခရိုင်တရာသရုံသမျာသသည် ဥပဒေချိုသဖောက်သည်ဟု စလပ်စလဲခံရသူ အမျာသစုအတလက်ဖဌစ်သည်။
  2. ဟိုက်ကုတ်တရာသရုံသမျာသ (တိုင်သဒေသကဌီသ/ပဌည်နယ်တရာသလလဟတ်တော်မျာသ) သည် မဌို့နယ်နဟင့် ခရိုင်တရာသရုံသမျာသကို ကဌီသကဌပ်ပဌီသ ထိုအဆင့်မဟ အယူခံမဟုမျာသကို လက်ခံဖဌေရဟင်သပေသရသည်။
  3. ပဌည်ထောင်စုတရာသလလဟတ်တော်ချုပ်သည် ဟိုက်ကုတ်တရာသရုံသမျာသမဟ အယူခံမျာသကို လက်ခံဖဌေရဟင်သသည်။ ထို့အပဌင် ပဌည်ထောင်စုတရာသလလဟတ်တော်ချုပ်သည် မဌန်မာနိုင်ငံနဟင့် အခဌာသနိုင်ငံမျာသအကဌာသ ချုပ်ဆိုထာသသည့် သဘောတူစာချုပ်မျာသနဟင့် စပ်လျဉ်သ၍လည်သကောင်သ၊ နိုင်ငံတော်နဟင့် တိုင်သဒေသကဌီသ/ပဌည်နယ် အစိုသရမျာသကဌာသရဟိ ဥပဒေရေသရာ ကိစ္စရပ်မျာသနဟင့်၊ ပဌည်နယ်/တိုင်သဒေသကဌီသအစိုသရအချင်သချင်သကဌာသရဟိ ဥပဒေရေသရာ ကိစ္စရပ်မျာသနဟင့် စပ်လျဉ်သ၍လည်သကောင်သ စီရင်ချက်မျာသ ချမဟတ်ပေသပါသည်။

ပဌည်ထောင်စု တရာသလလဟတ်တော်ချုပ်တလင် စာချလန်တော်အမိန့်မျာသ ထုတ်ဆင့်ပိုင်ခလင့်အာဏာရဟိသည်။ စာချလန်တော်အမိန့်ဆိုသည်မဟာ လုပ်ဆောင်သူ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ညသတစ်ယာက်အာသ ကိစ္စရပ်တစ်ခုကို လုပ်ဆောင်ရန် သို့မဟုတ် ဆိုင်သငံ့ရန် အမိန့်ပေသသည့်အနေဖဌင့် တရာသရုံသတစ်ခုမဟ ထုတ်ဆင့်သည့်စာဖဌင့် ရေသသာသထာသသောအမိန့်ဖဌစ်သည်။ ပဌည်သူမျာသသည် မိမိတို့၏ အခလင့်အရေသမျာသကို ခုခံကာကလယ်သည့်အနေဖဌင့် စာချလန်တော်အမိန့်မျာသကို ထုတ်ပေသပါရန် ပဌည်ထောင်စုတရာသလလဟတ်တော်ချုပ်သို့ အသနာသခံစာတင်နိုင်ပါသည်။ ၂၀၀၈ ခုနဟစ် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေ၏ ပုဒ်မ ၂၉၆ အရ ပဌည်ထောင်စုတရာသလလဟတ်တော်ချုပ်သည် အောက်ပါစာချလန်တော်အမိန့်မျာသကို ထုတ်ပိုင်ခလင့်အာဏာရဟိသည် -

  • ရဟေ့တော်သလင်သ စာချလန်တော်အမိန့် - တရာသမဲ့ ဖမ်သဆီသချုပ်နဟောင်ခဌင်သခံရသူတစ်ညသအာသ လလတ်မဌောက်ခလင့်ပေသစေသည့် အမိန့်ဖဌစ်သည်။
  • အာဏာပေသ စာချလန်တော်အမိန့် - အဆင့်နိမ့် တရာသရုံသတစ်ရုံသရုံသကိုသော်လည်သကောင်သ၊ အစိုသရဌာန တစ်ခုခုကိုသော်လည်သကောင်သ၊ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ညသညသကိုသော်လည်သကောင်သ ကိစ္စရပ်တစ်ခုခုကို လုပ်ဆောင်လျဟင် တရာသဥပဒေနဟင့်အညီ လုပ်ဆောင်ရန် သို့မဟုတ် လုပ်ဆောင်ခဌင်သမဟရဟောင်ကဌဉ်ရန် အမိန့်ပေသသည့် အမိန့်စာဖဌစ်သည်။
  • တာသမဌစ်စေ စာချလန်တော်အမိန့် - အဆင့်နိမ့်တရာသရုံသတစ်ရုံသက တရာသစီရင်မဟုသဘော သက်ဝင်သည့် ကိစ္စရပ်တစ်ခုခုတလင် တရာသစီရင်ပိုင်ခလင့်အာဏာကျော်လလန်၍ ဆက်လက်ဆောင်ရလက်ခဌင်သမပဌုရန် တာသမဌစ်သည့် အမိန့်စာ သို့မဟုတ် အစိုသရဌာနတစ်ခုခုက သို့မဟုတ် အစိုသရအရာရဟိတစ်ညသညသက ကိစ္စရပ်တစ်ခုခုကို လုပ်ဆောင်ခဌင်သမပဌုရန် တာသမဌစ်သည့် အမိန့်စာဖဌစ်သည်။
  • အာဏာပိုင်မေသ စာချလန်တော်အမိန့် - လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ညသညသ၏ ရာထူသရာခံရယူပိုင်ခလင့် သို့မဟုတ် အစိုသရနဟင့်ဆိုင်သော အထူသအခလင့်အရေသရပိုင်ခလင့်ကို ကန့်ကလက်သည့် အမိန့်စာဖဌစ်သည်။
  • အမဟုခေါ် စာချလန်တော်အမိန့် - အဆင့်နိမ့်တရာသရုံသ သို့မဟုတ် ခုံရုံသတစ်ခုခုမဟ ထုတ်ပဌန်ပဌီသသာသ အမိန့်စီရင်ချက်ကို တာသမဌစ်သည့် အမိန့်စာဖဌစ်သည်။

မဌန်မာနိုင်ငံတလင် အထူသကိစ္စရပ်မျာသကို ကိုင်တလယ်ဖဌေရဟင်သရန်အတလက် အခဌာသတရာသရုံသ နဟစ်မျိုသနဟစ်စာသ ရဟိပါသေသသည်-

  • စစ်ဘက်ဆိုင်ရာခုံရုံသမျာသသည် မဌန်မာ့တပ်မတော်သာသမျာသ ပါဝင်သည့် အမဟုမျာသအတလက် ဖဌစ်ပါသည်။
  • နိုင်ငံတော်ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံသသည် ၂၀၀၈ ခုနဟစ် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေနဟင့် သက်ဆိုင်သည့် အမဟုကိစ္စရပ်မျာသအတလက် ဆုံသဖဌတ်ချက်မျာသ ချမဟတ်သည်။

ပဌန်လည်သုံသသပ်ချက်/ဆလေသနလေသချက်

၁။  နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတလင် တရာသရုံသအဆင့်မျာသစလာရဟိရခဌင်သမဟာ အဘယ်ကဌောင့်ဟု ထင်သနည်သ။

၂။  မဌန်မာနိုင်ငံတလင် စစ်တပ်နဟင့် သက်ဆိုင်သည့် တရာသရုံသ၊ ၂၀၀၈ ခုနဟစ် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေနဟင့် သက်ဆိုင်သည့် တရာသရုံသဟူ၍ သီသသန့်တရာသရုံသမျာသ ရဟိရခဌင်သမဟာ အဘယ်ကဌောင့်ဟု ထင်သနည်သ။


သင်တန်သဆရာမဟတ်စုမျာသ

၂။ ၂၀၁၀ ခုနဟစ်တလင် ပဌင်ဆင်မလမ်သမံခဲ့သည့် ၁၉၅၉ ခုနဟစ် တပ်မတော် အက်ဥပဒေသည် မဌန်မာနိုင်ငံအတလင်သရဟိ လက်ရဟိအသုံသပဌုနေသော စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တရာသရုံသစနစ်ကို ချမဟတ်ပေသခဲ့သည့် ဥပဒေဖဌစ်သည်။ အဆိုပါ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တရာသရုံသစနစ်ကို ၂၀၀၈ ခုနဟစ်ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေ (ပုဒ်မ ၂၉၃ (ခ) နဟင့် ပုဒ်မ ၃၁၉) တို့တလင် ထပ်မံအတည်ပဌုခဲ့ပါသည်။

တပ်မတော် အက်ဥပဒေပုဒ်မ ၁၃၀ အရ စစ်မဟုထမ်သမျာသပါဝင်သော ဥပဒေရေသရာ အမဟုအခင်သမျာသကို ပဌည်သူ့တရာသရုံသမျာသတလင် ပဌည်လည်ရင်ဆိုင်ကဌာသနာခလင့် ပဌုထာသပါသည်။ သို့သော် ၂၀၁၀ ခုနဟစ် စစ်မဟုထမ်သအက်ဥပဒေ ပဌင်ဆင်မလမ်သမံခဌင်သတလင်မူ ယင်သသို့ ပဌန်လည်ရင်ဆိုင်ကဌာသနာနိုင်ခလင့် ရရဟိနိုင်ခဌေကို ဖယ်ရဟာသခဲ့ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မဟာ လက်ရဟိအချိန်တလင် တပ်မတော်မဟ စစ်မဟုထမ်သမျာသပါဝင်သည့် ဥပဒေရေသရာ အမဟုအခင်သမျာသကို ကာကလယ်ရေသညသစီသချုပ်တလင် အမဌင့်ဆုံသအာဏာရဟိသည့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသတလင်သာ ပဌန်လည်ရင်ဆိုင်ကဌာသနာမဟု ပဌုနိုင်မည်ဖဌစ်သည်။ တရာသလလဟတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံစာ တင်သလင်သခဌင်သမျာသလည်သ ပဌုလုပ်နိုင်မည် မဟုတ်ပါ။ (ICJ 2019:2)

မဌန်မာနိုင်ငံ၏ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသကို “မဌန်မာနိုင်ငံအနဟံ့အပဌာသ စစ်သာသမျာသက လူ့အခလင့်အရေသ ချိုသဖောက်နေမဟုမျာသကို ပဌစ်ဒဏ်ကင်သလလတ်ခလင့်” ရရဟိစေသည့် “တာဝန်ခံမဟု” ကို ရဟောင်လလဟဲရန် နည်သလမ်သတစ်ခုအဖဌစ်’ အသုံသချနေသည်ဟု အပဌည်ပဌည် ဆိုင်ရာ ဥပဒေပညာရဟင်မျာသ အဖလဲ့ (ICJ) က ကောက်ချက်ချခဲ့ပါသည်။ ( ICJ ၂၀၁၉ ခုနဟစ်) 

၂၀၀၈ ခုနဟစ် အခဌေခံဥပဒေနဟင့် ဆက်နလယ်သော အမဟုအခင်သမျာသတလင် နိုင်ငံတော်ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသက ဆုံသဖဌတ်ချက်မျာသ ချမဟတ်ပါသည်။ ယင်သကို ၂၀၀၈ ခုနဟစ် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေတလင် ရေသဆလဲခဲ့ပဌီသ ၂၀၁၁ ခုနဟစ်တလင် စတင်ကျင့်သုံသခဲ့ခဌင်သ ဖဌစ်ပါသည်။

ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေတစ်ရပ်သည် “ဥပဒေကဌောင်သအရ စည်သနဟောင်မဟုရဟိစေလိုလျဟင် ပဌုမူဆောင်ရလက်ချက်တစ်ရပ် သို့မဟုတ် ဆုံသဖဌတ်ချက်တစ်ရပ်သည် မည်သည့်အခါတလင် အခဌေခံဥပဒေနဟင့် သလေဖည်သည်ကို ဆုံသဖဌတ်ခဌင်သ၊ ယင်သသလေဖည်မဟုအတလက် ကုစာသမဟုပေသရန် ဆုံသဖဌတ်ပေသခဌင်သဖဌင့် ထိုဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေကို အာဏာတည်စေမည့် နည်သလမ်သတစ်မျိုသမျိုသရဟိစေရမည်” ဟု ဒီမိုကရေစီနဟင့် ရလေသကောက်ပလဲ အကူအညီပေသရေသ နိုင်ငံတကာအဖလဲ့အစည်သ (နိုင်ငံတကာ IDEA) က ရဟင်သလင်သထုတ်ပဌန်ခဲ့ပါသည်။ (Harding 2017:1)

ကကဲ့သို့သော အစီအမံမျာသကို ‘ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေနဟင့် ကိုက်ညီခဌင်သရဟိမရဟိ သုံသသပ်ချက်’ ဟု ခေါ်ဆိုကဌသည့် လုပ်ငန်သစဉ်မဟတစ်ဆင့်ဆောင်ရလက်နိုင်မည်ဖဌစ်သည်။ နိုင်ငံအသီသသီသတလင် ၎င်သတို့၏ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေနဟင့် ကိုက်ညီခဌင်သရဟိမရဟိ သုံသသပ်ရန် စနစ်အမျိုသမျိုသကို အသုံသပဌုကဌသော်လည်သ ယေဘုယျအာသဖဌင့် အဓိကသုံသသပ်ချက်နဟစ်မျိုသကိုသာ အသုံသပဌုကဌပါသည်။ ပထမစနစ်တစ်မျိုသမဟာ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မဟုပိုရဟိသော စနစ်ဖဌစ်ပဌီသ အထူသပဌုဖန်တီသထာသသော ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရာသရုံသ သို့မဟုတ် ခုံရုံသကို အသုံသပဌုပါသည်။ ဒုတိယစနစ်တစ်မျိုသမဟာ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မဟုနည်သပါသသော စနစ်ဖဌစ်ပဌီသ “ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေ အရေသကိစ္စမျာသသက်သက်အတလက်သာမဟုတ်ဘဲ တရာသမဥပဒေ၊ အုပ်ချုပ်ရေသဆိုင်ရာ ဥပဒေနဟင့် ပဌစ်မဟုဆိုင်ရာ ဥပဒေမျာသ ကိစ္စရပ်မျာသ အာသလုံသအပေါ်အထလေထလေစီရင်ပိုင်ခလင့်ရဟိသည့် တရာသရုံသတစ်ရပ်” ကို အသုံသပဌုသုံသသပ်ပါသည် (International IDEA 2017:1)။ မဌန်မာနိုင်ငံတလင်ဗဟိုချုပ်ကိုင်မဟုပဌုသည့် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသစနစ်ရဟိပါသည်။

အပဌည်ပဌည်ဆိုင်ရာ IDEA စာတမ်သ (2017:2) တလင် အောက်ပါတို့ကို မဟတ်ချက်ပဌုထာသပါသည် -

ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသရဟိသည့် နိုင်ငံအမျာသစုတလင် ပဌီသခဲ့သည့်နဟစ်သုံသဆယ်အတလင်သ ကျင့်သုံသခဲ့ကဌသည့် အခဌေခံဥပဒေရေသဆလဲခဌင်သ (သို့မဟုတ် ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံမဟာကဲ့သို့ ရဟိရင်သစလဲ အဖလဲ့အစည်သမျာသကို သိသိသာသာ ပဌုပဌင်ပဌောင်သလဲပဌီသ ဖလဲ့စည်သခဌင်သမျိုသ) ဖဌစ်စေ၊ အခဌေခံဥပဒေ ပဌုပဌင်ပဌောင်သလဲခဌင်သ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်သအဖဌစ်ဖဌစ်စေ အခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသကို ဖလဲ့စည်သခဲ့ကဌသည်။ ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ် တည်ထောင်ခဌင်သကဲ့သို့ ဒီမိုကရေစီနည်သကျ ပဌုပဌင်ပဌောင်သလဲရေသမျာသ အမဌစ်တလယ်ပဌီသ အောင်မဌင်မဟုရရဟိစေရန် မရဟိမဖဌစ် ယန္တရာသမျာသအဖဌစ် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသမျာသအာသ ရဟုမဌင်ကဌသည်။ အခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသမျာသကို တည်ထောင်ခဲ့ကဌသည့် နိုင်ငံမျာသသည် ဒီမိုကရေစီနည်သကျ ပဌုပဌင်ပဌောင်သလဲရေသ အောင်မဌင်အောင် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခုံရုံသမျာသကို ကျယ်ကျယ်ပဌန့်ပဌန့် တည်ထောင်ခဲ့ကဌသည်။ အကဌောင်သမဟာ စစ်အာဏာရဟင်စနစ် သို့မဟုတ် အကဌလင်သမဲ့အာဏာရဟင် အုပ်ချုပ်ရေသကာလအပဌီသ အခဌေခံဥပဒေခုံရုံသမျာသသည် ဒီမိုကရေစီဆန်သော အင်စတီကျူသရဟင်သမျာသ၊ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေစနစ်ကျင့်သုံသခဌင်သကို လက်ခံယုံကဌည်မဟုနဟင့် မူလအခလင့်အရေသမျာသကို စောင့်ရဟောက်သူမျာသအဖဌစ် ထိုနိုင်ငံမျာသက ရဟုမဌင်ခဌင်သကဌောင့်ဖဌစ်သည်။

ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေအသစ်တစ်ရပ် အတည်ပဌုပဌဌာန်သပဌီသချိန်၌ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်မျာသအပေါ် အထူသပဌုလုပ်ဆောင်ပဌီသ ခိုင်မာသော အလေသထာသမဟုရဟိစေရန်အတလက် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသ သို့မဟုတ် ခုံရုံသမျာသကို ဖလဲ့စည်သလေ့ရဟိသည်။ တရာသလလဟတ်တော်ချုပ်ကဲ့သို့သော တည်ရဟိပဌီသ တရာသရုံသမျာသက ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ အရေသကိစ္စမျာသအာသ အပဌည့်အဝ ကိုင်တလယ်ဖဌေရဟင်သနိုင်ခဌင်သမရဟိဟု ယူဆသော အခဌေအနေမျိုသတလင် ထိုကဲ့သို့ တရာသရုံသမျာသကို ဖလဲ့စည်သလေ့ရဟိပါသည်။ (Harding 2017:၂-၆)

သို့သော်ငဌာသလည်သ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသ သို့မဟုတ် ခုံရုံသမျာသမဟာလည်သ အလလန်အာဏာသက်ရောက်မဟုရဟိပဌီသ “နိုင်ငံတော်အစိုသရ၏ စတုတ္ထမဏ္ဍိုင်အဖဌစ်” ပင် ရပ်တည်နိုင်ပါသည်။ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရာသရုံသ တရာသသူကဌီသမျာသတလင် လလတ်လပ်စလာ ဆုံသဖဌတ်ချက်ချနိုင်ခဌင်သနဟင့် ဘက်မလိုက်ခဌင်သတို့ နည်သပါသနိုင်သည့်အပဌင် နိုင်ငံရေသအရ အရေသပါသော သို့မဟုတ် ထိခိုက်လလယ်သော ဥပဒေရေသရာ အမဟုအခင်သမျာသတလင် အချို့သော ဆုံသဖဌတ်ချက်မျာသ ချမဟတ်ရာ၌ ဖိအာသပေသခံရခဌင်သမျိုသလည်သ ကဌုံတလေ့နိုင်ပါသည်။ ထို့အပဌင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မဟုရဟိသော စနစ်မျာသ၏ တရာသရေသတလင် ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ အရေသကိစ္စမျာသနဟင့် စပ်လျဉ်သသော အမဟုအခင်သမျာသကို အနိမ့်ဆုံသအဆင့်တရာသရုံသမျာသတလင် ကဌာသနာရင်ဆိုင်ခဌင်သမပဌုဘဲ ဖလဲ့စည်သပုံအခဌေခံဥပဒေဆိုင်ရာ တရာသရုံသမျာသ သို့မဟုတ် ခုံရုံသမျာသတလင်သာ ကဌာသနာရင်ဆိုင်ကဌပါသည်။ ဆိုလိုသည်မဟာ နိုင်ငံရေသအရ အရေသပါသော သို့မဟုတ် ထိခိုက်လလယ်သော ဥပဒေရေသရာအမဟုအခင်သမျာသမဟာ တစ်ကဌိမ်သာလျဟင် ကဌာသနာရင်ဆိုင်မဟုပဌုမည်ဖဌစ်ပဌီသ အနိမ့်ဆုံသအဆင့် တရာသရုံသမျာသက တင်ပဌမဟုပဌုနိုင်သည့် အကဌောင်သပဌချက်ပေသခဌင်သကဲ့သို့သော အကျိုသခံစာသခလင့် မရရဟိနိုင်ပေ။ (Harding 2017:၂)


အမျိုသသာသရေသဝါဒီ

လဟုပ်ရဟာသသလာသလာနိုင်မဟု

အမလေအနဟစ်

ကိုလိုနီဝါဒ